Νέα - Ενδιαφέροντα Θέματα

Άσθμα: μια σύγχρονη επιδημία

Το βρογχικό άσθμα είναι μια από τις πιο συχνές χρόνιες παθήσεις του αναπνευστικού και υπολογίζεται ότι παγκοσμίως 300 εκατομμύρια άτομα πάσχουν από τη νόσο και η συχνότητά του έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια, ιδιαίτερα στα παιδιά (οι λόγοι της αύξησης αυτής δεν έχουν πλήρως εξηγηθεί). Η νόσος χαρακτηρίζεται ως μια από τις σύγχρονες επιδημίες που έχουν εμφανιστεί στον κόσμο, με οδυνηρές συνέπειες σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Οι πάσχοντες στη χώρα μας υπολογίζονται σε 500.000.

Το άσθμα είναι μια πάθηση που αφορά τους αεραγωγούς (βρόγχους).

Τι είναι αεραγωγοί;
Οι πνεύμονες διαθέτουν εκατοντάδες σωληνοειδείς σχηματισμούς (αεραγωγοί), που φυσιολογικά αποκτούν μικρότερη διάμετρο όσο πορεύονται περιφερικότερα. Οι αεραγωγοί με τις αναπνευστικές κινήσεις μεταφέρουν τον αέρα εντός (εισπνοή) και εκτός των πνευμόνων (εκπνοή).

Τι είναι άσθμα;
Στους ασθενείς με άσθμα οι αεραγωγοί στενεύουν με αποτέλεσμα ο αέρας να εισέρχεται και να εξέρχεται από τους πνεύμονες δυσκολότερα. Η στένωση των αεραγωγών αναστρέφεται με την κατάλληλη θεραπεία.
Το άσθμα μπορεί να είναι αλλεργικής αιτιολογίας ή μη, οπότε το ονομάζουμε ενδογενές.
Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και στα δύο φύλα. Δεν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο, αλλά συχνά υπάρχουν περισσότερα από ένα άτομα με άσθμα στην ίδια οικογένεια.
Τι προκαλεί στένωση των αεραγωγών στο άσθμα;
● ο ερεθισμός (φλεγμονή) της εσωτερικής επιφάνειάς τους (βλενογόνος)
● η αυξημένη παραγωγή βλέννας
● η σύσπαση των μυών του τοιχώματος των αεραγωγών (βρογχόσπασμος)
Οι παραπάνω παράγοντες αρχικά είναι απολύτως αναστρέψιμοι. Αν όμως το άσθμα δεν αναγνωριστεί και αντιμετωπιστεί σωστά και έγκαιρα, είναι δυνατό να τροποποιηθεί η δομή των αεραγωγών με αποτέλεσμα η στένωση να μην είναι πια απόλυτα αναστρέψιμη.

Ποια είναι τα συμπτώματα του άσθματος;
Το άσθμα εκδηλώνεται με ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:
● βήχα
● συρίττουσα αναπνοή ("βράσιμο" ή "γατάκια")
● δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή)
● συσφιγκτικό αίσθημα στο θώρακα ή και θωρακικό πόνο κατά την αναπνοή
Τα συμπτώματα αυτά είναι συνήθως παροξυσμικά, εμφανίζονται δηλαδή μετά από έκθεση σε κάποιο εκλυτικό παράγοντα και υποχωρούν με τη θεραπεία. Η συχνότητα εμφάνισης και η διάρκεια των συμπτωμάτων καθορίζουν τη βαρύτητα του άσθματος.

Ποιοι παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τα συμπτώματα στους ασθματικούς ασθενείς;
Τα αίτια που εκλύουν μια κρίση άσθματος, ήπια ή σοβαρή, είναι ποικίλα και διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή. Συχνότεροι εκλυτικοί παράγοντες είναι:
● οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος (κυρίως ιώσεις)
● η έκθεση σε σκόνη, γύρεις, ζώα (φτερωτά ή τριχωτά), κατσαρίδες, υγρασία
● οι ερεθιστικές ουσίες (καπνός τσιγάρου, έντονες μυρωδιές, ατμοσφαιρική ρύπανση
● σωματική άσκηση

Διάγνωση
Η διερεύνηση του άσθματος από το γιατρό θα γίνει με το ιστορικό του ασθενούς, με εξετάσεις της λειτουργίας του αναπνευστικού, όπως με τη σπιρομέτρηση, με τη χρήση δερματικών τεστ ευαισθησίας για την εύρεση του ή των υπεύθυνων αλλεργιογόνων ή και με ειδικότερες αιματολογικές ή άλλες εξετάσεις.

Θεραπεία
Η θεραπεία του άσθματος βασίζεται σε δύο άξονες. Πρώτον, στην αποφυγή των υπεύθυνων παραγόντων που μπορεί να προκαλέσουν ασθματική κρίση, όπως τα αλλεργιογόνα, οι λοιμώξεις του αναπνευστικού, η εισπνοή ερεθιστικών ουσιών (καπνός, χρώματα, αναθυμιάσεις απορρυπαντικών, οσμές κουζίνας), η υγρασία, η εισπνοή κρύου αέρα, οι μεταβολές θερμοκρασίας, η έντονη σωματική άσκηση μόνο στην περίοδο των κρίσεων. Αν το άσθμα ελέγχεται, η άσκηση είναι ελεύθερη. Θυμηθείτε ότι πολλοί ολυμπιονίκες έχουν άσθμα.
Ο δεύτερος άξονας είναι η φαρμακευτική θεραπεία η οποία έχει σκοπό: α) να ανακουφίσει από τα συμπτώματα αμέσως μετά την εμφάνισή τους, και β) να προλάβει την εμφάνιση ασθματικών κρίσεων και να βελτιώσει τη νόσο συνολικά. Έτσι, υπάρχουν τύποι φαρμάκων με ανάλογη διαφορετική δράση. Τα βρογχοδιασταλτικά και τα προφυλακτικά φάρμακα.
Τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα ανακουφίζουν γρήγορα από τα συμπτώματα, επειδή αναστρέφουν τη στένωση των αεραγωγών, ώστε ο αέρας να μπορεί να εισέρχεται και να εξέρχεται χωρίς πρόβλημα. Η ανακούφιση αυτή είναι προσωρινή και κρατά όσο διαρκεί η δράση του φαρμάκου, δηλαδή για μερικές ώρες.
Τα προληπτικά φάρμακα προφυλάσσουν και θεραπεύουν, εφ’ όσον μπορούν να προλάβουν την εξέλιξη της νόσου σε βαριά μη αναστρέψιμη μορφή. Δρουν καταπολεμώντας τη φλεγμονή των βρόγχων. Τα φάρμακα αυτά δεν ανακουφίζουν αμέσως, αλλά θεραπεύουν και ελέγχουν σωστά το άσθμα.
Η θεραπεία αποβλέπει να θέσει το άσθμα "υπό έλεγχο". Αυτό ισχύει όταν επιτυγχάνεται:
● πρόληψη χρόνιων συμπτωμάτων (π.χ. νυχτερινός βήχας ή βήχας μετά από άσκηση)
● πρόληψη ή ελαχιστοποίηση της ανάγκης επείγουσας αντιμετώπισης ή νοσηλείας οξέων επεισοδίων άσθματος
● διατήρηση της σωματικής δραστηριότητας (παιχνίδι, άσκηση, άθληση) χωρίς την εμφάνιση συμπτωμάτων
● διατήρηση της πνευμονικής λειτουργίας εντός των φυσιολογικών ορίων

Αντιμετώπιση ασθματικής κρίσης
Μία ασθματική κρίση μπορεί να εμφανισθεί οποιαδήποτε στιγμή. Οι κρίσεις άσθματος έρχονται και φεύγουν. Ορισμένες κρίσεις είναι ήπιες, ενώ άλλες μπορεί να είναι σοβαρές ή ακόμη και απειλητικές για τη ζωή. Ορισμένες φορές, ξυπνούν με βήχα ή με δυσκολία στην αναπνοή ξαφνικά μέσα στη νύχτα ή γύρω στις 4:00 - 5:00 το πρωί.
Όταν αντιληφθείτε τα πρώτα σημεία μίας κρίσης, κινηθείτε αμέσως:
● Απομακρυνθείτε από το αντικείμενο ή την κατάσταση που προκάλεσε την κρίση.
● Πάρτε αμέσως το φάρμακο με άμεση δράση.
● Φροντίστε να ηρεμήσετε για 1 ώρα για να βεβαιωθείτε ότι η αναπνοή σας βελτιώνεται.
Εάν η κατάσταση δε βελτιωθεί, αναζητείστε αμέσως ιατρική βοήθεια:
● Εάν τα ανακουφιστικά φάρμακα βοηθούν λίγο ή καθόλου και η αναπνοή εξακολουθεί να είναι δύσκολη.
● Εάν υπάρχουν δυσκολίες στην ομιλία.
● Εάν το δέρμα γύρω από τις πλευρές και στο λαιμό τραβιέται προς τα μέσα με την αναπνοή.
● Εάν ο κτύπος της καρδιάς ή ο σφυγμός είναι πολύ γρήγορος.

Συμβουλές
Φροντίστε να έχετε πάντα στη διάθεσή σας τα απαραίτητα φάρμακα.
Αγοράστε τα πριν η προηγούμενη ποσότητα εξαντληθεί.
Φροντίστε να έχετε πάντοτε μαζί σας φάρμακα με άμεση δράση όταν βγαίνετε από το σπίτι.

Κρατείστε τις καταστάσεις που προκαλούν κρίσεις έξω από το σπίτι.
Εάν είστε αλλεργικοί στο τρίχωμα των ζώων κρατείστε τα έξω από το σπίτι ή χαρίστε τα.
Μην καπνίζετε. Κρατείστε τις δυνατές μυρωδιές μακριά από το σπίτι, και τον αέρα καθαρό.

Προσαρμόστε τα υπνοδωμάτια.
Απομακρύνετε χαλιά και "πατάκια". Αποτελούν εστίες άθροισης σκόνης και μυκήτων.
Αποφύγετε τα καθίσματα με ταπετσαρίες και τα πολλά μαξιλάρια. Συγκεντρώνουν σκόνη.
Μη χρησιμοποιείτε πουπουλένια στρώματα ή μαξιλάρια και τοποθετήστε τα σε ειδικές θήκες.
Πλένετε τα σεντόνια και τις κουβέρτες συχνά με βραστό νερό. Στεγνώστε τα στον ήλιο.

Συμπέρασμα
Το άσθμα δεν θεραπεύεται, αλλά τα συμπτώματά του μπορούν να περιοριστούν ή και να εξαφανιστούν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Όσοι πάσχουν από άσθμα μπορούν να εξασφαλίσουν μία φυσιολογική ζωή και να παραμείνουν δραστήρια άτομα, εάν μάθουν τι πρέπει να κάνουν για να ελέγχουν την πάθησή τους. Οι περισσότεροι μπορούν να εργασθούν κανονικά. Τα παιδιά μπορούν να παρακολουθήσουν κανονικά το σχολείο και να συμμετέχουν στα παιγνίδια της ηλικίας τους. Και όλοι μπορούν να εξασφαλίσουν καλό νυχτερινό ύπνο χωρίς βήχα ή δύσπνοια.